LANDELIJK – De ANWB Traumahelikopter bestaat 25 jaar! Ook in de regio Gooi en Vechtstreek wordt al vanaf het begin gebruik gemaakt van de diensten van de traumahelikopter.
Het Nederlandse hulpverleningssysteem maakte in 1995 al gebruik van uitstekend opgeleid verpleegkundig personeel op ambulances. Maar het kwam regelmatig voor dat artsen en verpleegkundigen tandenknarsend moeten toezien hoe een slachtoffer onder hun handen bezwijkt. Tijd blijkt dan de cruciale factor te zijn.
Vanuit deze achtergrond hebben ANWB, het Verbond van Verzekeraars, de Ziekenfondsraad, ziekenhuizen en de ambulancewereld de handen ineengeslagen. Om de acute zorgverlening op locatie te verbeteren, starten de ANWB en het VU medisch centrum op 1 mei 1995 in Amsterdam een pilot waarbij met een helikopter niet alleen een verpleegkundige maar ook een trauma-arts naar de patiënt worden gebracht. De proef met het Mobiel Medisch Team (MMT) duurt vijftien maanden en dient om na te gaan of de kosten van de helikopterservice opwegen tegen de resultaten.
Traumateam
In Nederland was niet alleen de inzet van een helikopter nieuw, maar ook dat permanent een trauma-arts zich aan boord van de helikopter bevond, die ter plekke direct beschikbaar was voor hulp aan slachtoffers. De helikopter wordt daarom al snel ‘traumahelikopter’ genoemd. Vanaf de start van het project in 1995 tot juni 1998 heeft het team 2300 oproepen gehad. In juli 1998 wordt de uitslag van de proef bekend gemaakt aan de Ziekenfondsraad, die vervolgens een advies heeft gegeven aan de Minister van Volksgezondheid over continuering van deze vorm van hulpverlening.
De eerste foto’s van de traumahelikopter in deze regio uit ons archief dateren uit 1996 toen aan de Randweg in Blaricum een 12-jarige jongen zwaar gewond raakte bij een ongeval. De helicrew was aanwezig in rode overalls. Fotograaf Bob Awick zag de ‘vliegende hulpdienst’ toen voor het eerst in de regio. ,,Het was een spectaculair gezicht om zo’n heli te zien landen. Er werd toen in de begintijd ook gefilmd dat was nodig voor de opleiding.”
In de jaren die volgen wordt de helikopter steeds vaker ingezet onder andere bij zware ongevallen zoals in 1997 en in 2001 op de A1 bij Laren. ,,Het blijft nog altijd een bijzonder gezicht als ze zo’n heli bijvoorbeeld op de snelweg parkeren. Vroeger was de traumaheli een grotere en zwaardere heli en hoorde je hem van verre al aankomen en gaf het een best spektakel als ze hem aan de grond gingen zetten”, vertelt Awick.
Jack van Delft, voormalig ambulancechauffeur bij Broeder de Vries, zag al snel de meerwaarde van de helikopter. ,,Ter plaatse kon anesthesie toegediend worden of een levensreddende operatie of amputatie uitgevoerd worden. Daarbij kwam nog het gouden uur; des te eerder een behandeling ingezet hoe korter het herstel.” Er was een lijst gemaakt met inzetcriteria waarop de meldkamer al vroeg de traumaheli kon gaan inschakelen, daarop stonden zaken als een val van hoogte, ernstige aanrijding, veel zwaar gewonden, een brand met slachtoffers en verdrinking.
Van Delft kreeg al snel met de traumaheli te maken: ,,De Bölkov-heli was nog maar een paar dagen operationeel en werd al meteen een paar keer kort achterelkaar gevraagd in Hilversum. Dat schiep een band en vertrouwen over en weer.”
Vliegkunst
Een inzet in Blaricum staat hem nog steeds bij. ,,In Blaricum kon de Bölkov alleen veilig landen op het plaatselijke voetbalveld aan de rand van het dorp. Omdat ik daar in buurt reed pikte ik het team op en bracht ze razendsnel naar het adres. Ze wilden natuurlijk ook graag weer teruggereden worden. Zodoende was ik bij het opstijgen er ook bij. Na voorbereidende controles liftte de heli twee meter, vloog diagonaal het veld over en schoot vlak voor de bomenrij omhoog. Toevallig trof ik dezelfde piloot een paar dagen later bij een andere inzet en vroeg hem waarom dat vertrek uit Blaricum zo ging. Hij was een ex-Defensie helipiloot die echt wel kon vliegen en zei: ‘ik wilde ze even vliegen laten voelen, maar dat doe ik nooit meer ze scholden me de huid vol en de broek ook.'”
De trauma-arts en verpleegkundige (die tijdens de vlucht navigator is) hebben wel vaker een lift nodig. De helikopter kan niet altijd direct bij het incident landen en dus wordt het traumateam door andere hulpdiensten, maar ook wel eens door fotografen met een spoedrit naar de hulpverleningslocatie gebracht. Soms achterop de scooter van de fotograaf, een andere keer in de politieauto. 
De piloten moeten soms bijzondere staaltjes vliegkunst laten zien om zo snel en dichtbij mogelijk ergens te landen. Van Delft ziet het een paar jaar later langs de A1. Op de Maxisweg is een ongeval met meerdere zwaargewonden en een baby. Naast twee brandweerkorpsen zijn ook politie en drie ambulances aanwezig. ,,Horen we die Bölkov aankomen vanaf het VU. Altijd imposant. Het was avondspits op de A1, over minstens zes rijstroken langzaam rijdend verkeer, ook vrachtwagens en een tankwagen. Normaal vliegt de traumahelikopter eerst een rondje om een goede landingsplek te kiezen. Hier vloog de piloot direct lager en lager dwars over de volle A1 onder de hoogspanningskabels door om de gele ‘brommer’ naast het ongeval in het weiland neer te zetten. Het leek of tussen de tankwagen en de draden nog maar net een heli paste. Alle hulpverleners ter plaatse hielden hun handen stil en keken het aan. Nadat alles klaar was in de casus moest ik het de piloot toch even vragen waarom hij koos om onder de stroomdraden door te vliegen. ‘Dan kon ik ze zien’, was zijn antwoord. De hemel boven de draden leek me ruimer, dacht ik nog…”
De traumaheli is bevoegd om lager te vliegen dan normale helikoptervluchten en heeft voorrang op het normale vliegverkeer. Ook mag de traumaheli op straat, (sport-)velden, in een particuliere tuin of op de snelweg landen. Als het niet mogelijk is om de helikopter in te zetten, bijvoorbeeld bij te slecht weer, kan het Mobiel Medisch Team ook met een MMT-auto gebracht worden.
Nachtvluchten
In de beginjaren zijn nachtvluchten niet toegestaan waardoor in de nacht nog een MMT-auto rijdt. Inmiddels mag de traumaheli dag en nacht vliegen. Uiteindelijk gaat de patiënt meestal (in 90 procent van de gevallen) met de ambulance mee, maar in bijzonder urgente gevallen neemt de traumaheli ook patiënten mee naar het ziekenhuis.
Vliegveld Hilversum
De traumahelikopter is een regelmatige bezoeker van vliegveld Hilversum. Zo komt de helikopter net als de politiehelikopter hier vaak tanken bij de vliegveldpomp. In 2018 werd er een ontheffing afgegeven om buiten de zogenoemde uniforme daglichtperiode op het Hilversumse vliegveld te mogen landen om de brandstoftank te vullen. Daarnaast komt de traumahelikopter ook weleens langs om hulp te verlenen bij een luchtvaartongeval. Maar de heli is ook regelmatig te zien bij evenementen zoals de Hoogvliegersdag.
Kortom, ze zijn niet meer weg te denken bij grote en levensbedreigende incidenten. Wat begon met één helikopter in de Randstad is inmiddels uitgegroeid tot in totaal acht traumahelikopters in heel Nederland. Deze acht helikopters rukken zo’n 9000 keer per jaar uit. In februari 2020 was de 100.000ste MMT helikopteroproep sinds de start van de traumazorg door de lucht.
De ANWB maakte een filmpje ter ere van het 25 jarige bestaan.
